जनगणना असोज १ देखि १५ गतेसम्म गर्ने प्रस्ताव

नुवाकोट । ८ असार २०७८ मा सम्पन्न हुनुपर्ने जनगणना २०७८ आगामी १ असोजदेखि १५ असोजसम्म हुने गरी प्रस्ताव गरिएको छ ।

केन्द्रीय तथ्यांक विभागले जनगणना सम्पन्न हुने पर्ने गरी तोकिएको समयभन्दा धेरै पर सार्न नहुने गरी जनगणनाको मूलगणना १ असोजदेखि १५ असोजसम्म गर्न प्रस्ताव गरेको हो । केन्द्रीय तथ्यांक विभागका निर्देशक ढुण्डीराज लामिछानेका अनुसार जनगणनाको मिति तोक्ने काम मन्त्रिपरिषद्ले गर्ने छ । ‘सम्भवतः एक साता भित्र नयाँ मिति घोषणा हुन्छ,’ उनले भने । उनका अनुसार वषर्ायाम शुरु नभएको अवस्थामा जेठ अन्तिमसातादेखि असार पहिलोसाता भित्र नेपालमा जनगणना हुँदै आएको छ ।

यसरी हुने जनगणनाका दौरान नेपालको सबै भूभागमा गणक पुग्न सहज हुन्छ । तर, यो पटक कोरोना भाइरसको महामारीका कारण तोकिएको समयमा जनगणना हुन सकेन । सोहीकारण जनगणना अनिश्चित कालका लागि बन्द गरिएको थियो ।

तर, विभागले भने महामारी केही कम भएको भन्दै साउनबाटै तयारी थाल्ने तयारी गरेको छ । ‘मूल गणना १ असोजबाट थालेर १५ दिनसम्म चलाउने तयारी छ,’ उनले भने, ‘सम्भवतः एक साता भित्रै सरकारले मिति तोक्छ ।’

मिति तोकेपछि गणक भर्ना

३९ हजार भन्दा बढी गणकले घरघर पुगेर जनगणना गर्छन् । यो काम १५ दिनमा सकिसक्नु पर्छ । सरकारले जनगणनाको मिति तोक्नासाथ विभागले गणक भर्नाको काम समेत पुरा गर्ने छ ।

त्यसअगाडि सुपरभाइजरसहितका विभिन्न तहका कर्मचारीलाई तालिम दिने र आवश्यक सामग्री पुर्‍याउने काम भने यसअघि नै सकिएको छ । ‘हाम्रा कार्यालयहरु स्थानीय तहसम्म पुगेका छन्, सामान पुगिसकेको छ,’ उनी भन्छन्, अब फाइनल चरणका काम पुरा गर्ने हो ।’

जनगणना यसअघि २५ जेठबाट शुरु गरी ८ असारमा सक्ने लक्ष्य थियो । तर, वैशाखको पहिलो साताबाटै कोरोना भाइरसको महामारी फैलिएपछि जनगणना अभियान रोकिएको थियो ।

गणक र कर्मचारीलाई खोपमा प्राथमिकता

जनगणना असोज भित्र सक्नै पर्ने बाध्यता रहेको निष्कर्षमा विभागका अधिकारीहरु पुगेका छन् । निर्देशक लामिछानेका अनुसार असोजपछि दशैं र तिहारजस्ता चाड शुरु हुन्छन् । त्यसपछि जाडो याम शुरु हुन्छ । त्यससमय हिमाली भेगका कतिपय बस्तीसम्म भौतिक रुपमा पुगेर जनगणना गर्न मुस्किल हुन्छ ।

दुई चरणमा जनगणना गर्नु उपयुक्त समेत मानिदैन । सोहीकारण असोज भित्रै जनगणना सक्ने गरि विभागले तयारी गरेको उनले जानकारी दिए । सो प्रयोजनका लागि विभागले घरघर पुगेर जनगणना भर्ने गणकलाई पहिलो प्राथमिकतामा राखेर खोप लगाउन सरकारसँग माग समेत गरेको छ ।

‘अब धमाधम खोप आउने भनिएका कारण खोप वितरण हुनेछ, हामीले गणकलाई प्राथमिकतामा राख्न भनेका छौं,’ उनले भने । यसले गणक र घरपरिवार दुबैमा जोखिम कम हुने विभागको भनाइ छ ।

 दोस्रो पटक जनगणना प्रभावित

नेपालमा वि.सं १९६८ सालबाट जनगणना शुरु भएको हो । त्यसयता दोस्रो पटक तोकिएको समयमा जनगणना हुन सकेन । २००८ मा नियमित जनगणना हुनु पर्ने थियो । तर, २००७ सालको क्रान्ती र त्यसपछिको राजनीतिक घटनाक्रमले सो वर्ष जनगणना हुन सकेन । यो जनगणना २००९-११ मा गरि दुई पटक गरिएको थियो ।

त्यसपछि महामारीका कारण अहिले दोस्रो पटक प्रभावित भएको हो । यद्दपी सालको अन्तिम अंक ‘८’ कायम नै रहँदा हरेक १०/१० वर्षको आवधिक तथ्यांकमा फरक नपर्ने भएकाले यो वर्षभित्रै जनगणना सक्ने जोडबलमा विभाग रहेको निर्देशक लामिछानेले बताए । यो वर्ष भित्रै गणना पुरा गर्दा भने तथ्यांक प्रयोगमा ठूलो प्रभाव नपर्ने उनको भनाइ छ ।