सम्बन्धित निकायले चासो नदिँदा देविघाटमा रहेको पृथ्वीनारायण शाहको शालिक अलपत्र

 

नुवाकोट । विदुर नगरपालिका वडा नम्बर ५ देवीघाटमा रहेको पृथ्वी नारायण शाहको शालिक सम्बन्धित निकायको वेवास्ताको कारण अलपत्र परेको छ ।

नुवाकोटको ऐतिहासि धरातलको रुपमा प्रख्यात भएको यो स्मारक पृथ्वी स्मारक संरक्षण समिति र विदुर नगरपालिकाबिच क्षेत्राधिकारकको विवादले इतिहास नै मेटिने अवस्थामा पुगेको छ । पुरातत्व विभागले हेरचाह गरिरहेको सो शालिक जर्णि बन्दा स्थानियबासी निराश भएका छन । सो स्मारकको जिम्मा अहिले पुरातत्व विभागले गरिरहे पनि त्यसको हेरचारको जिम्मा स्थानिय तहलाई दिने तयारी भएको छ । पृथ्वी स्मारक संरक्षण समिति र विदुर नगरपालिकाबिच अधिकार क्षेत्रको विषयमा अन्यौलता बढ्नाले समेत शालिकको अवस्था दयनिय बन्दै गएको छ । शालिक संरक्षणको लागि अन्यौलता बढ्दा शालिक रहेको क्षेत्र अस्तव्यस्त भएको स्थानियबासीले बताएका छन ।

शालिक संरक्षणको लागि नगरपालिका र वडासँग बारम्बार सहयोग माग्न गएपनि सहयोग नपाएको पृथ्वी स्मारक संरक्षण समितिका अध्यक्ष गोविन्दलाल चित्रकारले बताए । शालिक परिषरको संरक्षण र सुरक्षाको लागि छलफल गर्न जाँदा नगरपालिकाले बारम्बार गुरु योजना बनाएर काम गर्ने बताउने गरेको तर काम अझै शुरु हुन नसकेको समितिका अध्यक्ष चित्रकारले बताए । यसअघि संरक्षण र राम्रो सँग शालिक रहेको परिषरको राम्रो हेरचाह नहुँदा ‘बालाचतुर्दशी मेलामा शालिकमा रहेको तरबार चोरी भएको थियो । तर विदुर नगरपालिका वडा नम्बर ५ का वडाअध्यक्ष शिव चित्रकारले शालिकको सुरक्षा र संरक्षण गर्न तयार रहेको बताए । उनले पुरातत्व विभागले त्यसको संरक्षणको जिम्मा आफुहरुलाई छिट्टै दिने बताउँदै शालिक संरक्षण र प्रर्वदनको लागि गुरु योजना तयार गरेर अगाडी बढ्न लागेको बताए ।

स्मारकमा हेरालु काम गर्दै आएका रामेश्वर नेपालले शालिक रहेको क्षेत्र सुरक्षित नरहेको भन्दै सम्बन्धित निकायले यसलाई तारवार लगाएर सुरीषत बनाउनुपर्ने बताए । शालिक रहेको ठाउँ राति अन्धकार हुन्छ । वरिपरि हुर्केका सिसौ, आँप, कटहर, लिच्चीका रूख र बोट छन्। त्यसले छेकेको छ । त्यसले गर्दा पनि शालिक असुरक्षित छन उनले भने । राजा पृथ्वीनारायण शाहले साना राज्य एकीकरण गरेपछि अन्तिम समय १८३१ माघ १ गते यही शालिक रहेको ठूलो ढुंगामा देहत्याग गरेको इतिहास छ । पछि सोही ढुंगामा पश्चिम मोहडा फर्किएको शालिक निर्माण राखिएको थियो । स्मारक ७ रोपनी जग्गामा फैलिएको छ ।

स्मारकमा यहाँ आउने स्वदेशी तथा विदेशीले पर्यटकले शालिकमै गएर फोटो खिच्ने गर्छन् । स्मारक वरिपरि लगाइएको पर्खाल होचो छ । चारैतिर ढोका छन् । ती ढोकाहरूमा खिया लागेर पुराना भएका छन् । स्मारक रेखदेखका लागि पालेघर भए पनि भूकम्पले भत्केको छ स्थानिय शिव रिजालले बताए । शालिकको हेरचार नहुनुमा राजनिति हावी भएको स्थानियवासीले बताएका छन ।  स्थानिय क्लब वा संरक्षण समितिले आफुहरुलाई स्थानिय तहले अधिकार दिएमा काम गर्न तयार भएको समेत बताएका छन । सरोकारवाला निकायविच कुरा नमिल्दा अहिले शालिक ढल्ने कुरुप समेत बज्दै गएको छ । देविघाटमा पृथ्वी नारायणको शालिकजस्तै यस्ता धेरै ऐतिहासिक वस्तु भएपनि संरक्षण र प्रचारप्रसारको अभावले ओझेलामा पर्दे गएको छन ।